Nowelizacja przepisów Kodeksu cywilnego w zakresie przedawnienia
Ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018 r. poz. 1104) ustawodawca znowelizował przepisy Kodeksu cywilnego w zakresie dotyczącym przedawnienia. Owa nowela objęła swym zakresem przedmiotowym przede wszystkim okresy przedawnienia oraz wprowadziła szczególne reguły dotyczącej tej instytucji prawnej w obrocie konsumenckim.
Odnosząc się do pierwszej z przedstawionych kwestii, stwierdzić należy, że ustawodawca skrócił ogólne terminy przedawnienia roszczeń. Najdłuższy 10-letni okres przedawnienia, stosowany gdy Kodeks cywilny nie przewidywał żadnego przepisu szczególnego, jak również 10-letni okres przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, został skrócony do lat 6. Natomiast termin przedawnienia roszczeń okresowych oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, wynoszący 3 lata, został zachowany. Modyfikacji uległ również sposób obliczenia terminu przedawnienia. Zgodnie z art. 118 zd. 2 k.c. koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Implikuje to twierdzenie, że roszczenie cywilnoprawne przedawni się z końcem ostatniego dnia roku kalendarzowego, w którym zapada termin, a więc potencjalnie roszczenie może ulec przedawnieniu przykładowo po upływie 6 lat i 300 dni. Opisany sposób obliczania upływu terminu nie dotyczy terminów przedawnienia krótszych niż 2 lata, np. art. 722 k.c. – roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki.
Jak wspomniano wcześniej, ustawodawca w sposób istotny zmodyfikował przepisy o przedawnieniu roszczeń w obrocie konsumenckim. Bowiem dotychczas powództwo mogło zostać oddalone z uwagi na upływ okresu przedawnienia tylko na zasadny zarzut pozwanego. Wymagało to więc stoownej aktywności strony procesu. Obecnie, w myśl art. 117 § 21 k.c., po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Przekształcenie roszczenia w obrocie konsumenckim w zobowiązanie naturalne następuje wraz z upływem okresu przedawnienia. Sąd bada więc omawianą kwestię samodzielnie, a nie na zarzut pozwanego. Należy dodać, że nie zawsze upływ okresu przedawnienia będzie skutkował oddaleniem powództwa. Mianowicie w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Sąd stosując niniejsze uprawnienie musi rozważyć w szczególności długość terminu przedawnienia, długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia oraz charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia (art. 1171 k.c.).
Zmiany w Kodeksie cywilnym weszły w życie z dniem 9 lipca 2018 roku. W tym miejscu jawi się pytanie, jaki okres przedawnienia będzie miał zastosowanie w przypadku roszczeń istniejących w dacie wejścia w życie ustawy. Problem ten rozwiązują przepisy intertemporalne analizowanego aktu prawnego. Do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia wejścia w życie nowe przepisy (art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r.). Niemniej jednak od tej reguły ustawodawca wprowadził dwa wyjątki. Po pierwsze, jeżeli wedle przepisów znowelizowanych termin przedawnienia jest krótszy niż dotychczasowy, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed 9 lipca 2018 r., nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. W konsekwencji wyjątek ten będzie miał zastosowanie tylko w przypadku roszczeń objętych ogólnym terminem przedawnienia oraz roszczeń stwierdzonych prawomocnym wyrokiem sądowym, etc. Po wtóre, szczególna reguła intertemporalna dotyczy roszczeń przysługujących konsumentom i nieprzedawnionych do dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej, których termin przedawnienia określa się zgodnie z art. 118 k.c. i 125 k.c. Do tego typu roszczeń stosuje się przepisy w dotychczasowym brzmieniu. Uzupełniająco wskazać należy, że roszczenia przedawnione przysługujące przeciwko konsumentowi, co do których do dnia 9 lipca 2018 r. nie podniesiono zarzutu przedawnienia, podlegają z tym dniem skutkom określonym w ustawie z dnia 13 kwietnia 2018 r.
Adwokat Mateusz Budziarek
