Uprawnienia konsumenta na wypadek braku zgodności towaru z umową
Ustawą z dnia 4 listopada 2022 roku o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. poz. 2337) ustawodawca znowelizował przepisy dotyczące odpowiedzialności za wady towaru. Od 1 stycznia 2023 roku w przypadku umów zobowiązujących do przeniesienia własności towaru na konsumenta, w tym w szczególności umów sprzedaży, umów dostawy oraz umów o dzieło będące towarem, nie stosuje się już przepisów Kodeksu cywilnego. Swoje zastosowanie znajduje natomiast art. 43a i nst. ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta (Dz. U. z 2020 r. poz. 287 t.j. z późn. zm.), dalej także „u.p.k.”.
W pierwszej kolejności należy postawić pytanie, kiedy towar jest zgodny z umową? Odpowiedzi na nie udziela art. 43b ust. 1 i ust. 2 u.p.k., który stanowi, że towar jest zgodny z umową, jeżeli zgodne z umową pozostają w szczególności jego: 1) opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność i funkcjonalność, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również kompatybilność, interoperacyjność i dostępność aktualizacji; 2) przydatność do szczególnego celu, do którego jest potrzebny konsumentowi, o którym konsument powiadomił przedsiębiorcę najpóźniej w chwili zawarcia umowy i który przedsiębiorca zaakceptował. Ponadto towar, aby został uznany za zgodny z umową, musi: 1) nadawać się do celów, do których zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa, norm technicznych lub dobrych praktyk; 2) występować w takiej ilości i mieć takie cechy, w tym trwałość i bezpieczeństwo, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również funkcjonalność i kompatybilność, jakie są typowe dla towaru tego rodzaju i których konsument może rozsądnie oczekiwać, (…); 3) być dostarczany z opakowaniem, akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać; 4) być takiej samej jakości jak próbka lub wzór, które przedsiębiorca udostępnił konsumentowi przed zawarciem umowy, i odpowiadać opisowi takiej próbki lub takiego wzoru. Każdy przypadek, kiedy towar nie odpowiada wymogom stawianym art. 43b ust. 1 i ust. 2 u.p.k. należy kwalifikować jako niezgodność towaru z umową.
Uprawnienia konsumenta w przypadku braku zgodności towaru z umową określają art. 43d u.p.k. i art. 43e u.p.k. Należą do nich:
- żądanie naprawy towaru,
- żądanie wymiany towaru na zgodny z umową,
- złożenie oświadczenia o obniżeniu ceny,
- złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy.
Podkreślić trzeba, że żądanie naprawy towaru i żądanie wymiany towaru na zgodny z umową stanowią podstawowe uprawnienia konsumenta. Możliwość złożenia oświadczeń wskazanych w pkt c i d powyżej aktualizuje się jedynie w przypadkach enumeratywnie wymienionych w przepisach ustawy o prawach konsumenta.
Jak już wskazano, konsument może zażądać naprawy towaru lub jego wymiany. Decyzja w tym zakresie należy wyłącznie do konsumenta. To on w składanej przez niego reklamacji winien określić, jakiego sposobu doprowadzenia towaru do zgodności z umową się domaga. Niemniej jednak, przedsiębiorca może sprzeciwić się żądaniu konsumenta i dokonać wymiany w miejsce naprawy lub naprawy w miejsce wymiany. Jest to możliwe tylko, gdy doprowadzenie do zgodności towaru z umową w sposób wybrany przez konsumenta jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów dla przedsiębiorcy – art. 43d ust. 2 u.p.k. Przy ocenie nadmierności kosztów dla przedsiębiorcy uwzględnia się wszelkie okoliczności sprawy, w szczególności znaczenie braku zgodności towaru z umową, wartość towaru zgodnego z umową oraz nadmierne niedogodności dla konsumenta powstałe wskutek zmiany sposobu doprowadzenia towaru do zgodności z umową. W myśl art. 43d ust. 4 u.p.k., przedsiębiorca dokonuje naprawy lub wymiany w rozsądnym czasie od chwili, w której przedsiębiorca został poinformowany przez konsumenta o braku zgodności z umową, i bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta, uwzględniając specyfikę towaru oraz cel, w jakim konsument go nabył. Koszty naprawy lub wymiany, w tym w szczególności koszty opłat pocztowych, przewozu, robocizny i materiałów, ponosi przedsiębiorca.
Jeżeli chodzi o uprawnienie do złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny lub odstąpienia od umowy, to możliwość zastosowania tego środka ochronnego praw konsumenta występuje w przypadkach szczegółowo opisanych w art. 43e u.p.k. Należą do nich sytuacje, gdy: 1) przedsiębiorca odmówił doprowadzenia towaru do zgodności z umową na podstawie art. 43d ust. 2 u.p.k. (przepis został powołany powyżej); 2) przedsiębiorca nie doprowadził towaru do zgodności z umową zgodnie z przepisami ustawy; 3) brak zgodności towaru z umową występuje nadal, mimo że przedsiębiorca próbował doprowadzić towar do zgodności z umową; 4) brak zgodności towaru z umową jest na tyle istotny, że uzasadnia obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy bez uprzedniego skorzystania ze środków ochrony określonych w art. 43d (przepis został powołany powyżej); 5) z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynika, że nie doprowadzi on towaru do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta. Obniżona cena musi pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość towaru niezgodnego z umową pozostaje do wartości towaru zgodnego z umową. Przedsiębiorca zwraca konsumentowi kwoty należne wskutek skorzystania z prawa obniżenia ceny niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania oświadczenia konsumenta o obniżeniu ceny. Dodać warto, że konsument nie może odstąpić od umowy, jeżeli brak zgodności towaru z umową jest nieistotny. Niemniej jednak domniemywa się, że brak zgodności towaru z umową jest istotny. Innymi słowy, to przedsiębiorca jest zobowiązany wykazać, że niezgodność towaru z umową ma charakter nieistotny. W razie odstąpienia od umowy konsument niezwłocznie zwraca towar przedsiębiorcy na jego koszt. Przedsiębiorca zwraca konsumentowi cenę niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania towaru lub dowodu jego odesłania. Pamiętać również trzeba o treści art. 7a u.p.k., wedle którego przedsiębiorca jest obowiązany udzielić odpowiedzi na reklamację konsumenta w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania. Jeżeli przedsiębiorca nie udzielił odpowiedzi na reklamację w tym terminie, uważa się, że uznał reklamację. Odpowiedź na reklamację przedsiębiorca może przekazać konsumentowi na papierze lub innym trwałym nośniku.